Báo cáo này nhằm mục đích khảo sát nghề lái đò, một nghề truyền thống của người dân ven sông ở Việt Nam. Nghề lái đò có lịch sử lâu đời, được hình thành từ thời kỳ phong kiến, khi các vua chúa và quan lại thường đi lại bằng đò qua sông để tránh cướp bóc và gián điệp. Nghề lái đò cũng gắn liền với nhiều câu chuyện dân gian, ca dao, tục ngữ và văn hóa đặc sắc của các vùng miền.
Nghề lái đò có nhiều đặc điểm riêng biệt, phản ánh tinh thần lao động và sáng tạo của người Việt. Đò là một loại phương tiện giao thông đơn giản, được làm bằng gỗ, tre, nứa hoặc kim loại, có thể chở được từ vài người đến hàng chục người và hàng hóa. Đò thường được kéo bằng sức người hoặc sức vật, nhưng cũng có những loại đò có máy cơ hoặc máy điện để tăng tốc độ và khả năng vượt sóng. Nghề lái đò yêu cầu người làm phải có kỹ năng điều khiển đò, quan sát thời tiết, dòng nước và các yếu tố khác ảnh hưởng đến an toàn của hành khách và hàng hóa. Ngoài ra, người làm nghề lái đò cũng phải có kiến thức về luật giao thông đường thủy, quyền lợi và nghĩa vụ của người chở và người được chở, cũng như các quy định về thuế, phí và giá cước.
Nghề lái đò hiện nay đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, do sự phát triển của các phương tiện giao thông hiện đại hơn, như cầu bộ hành, cầu treo, phà, du thuyền hay cảnh sát biển. Nhiều tuyến đò đã bị thu hẹp hoặc ngừng hoạt động do không cạnh tranh được về giá cả, thời gian và chất lượng dịch vụ. Ngoài ra, nghề lái đò cũng gặp khó khăn do thiếu hụt nguồn nhân lực, do ít người muốn theo nghề này vì công việc vất vả, mạo hiểm và thu nhập không cao. Một số người làm nghề lái đò đã chuyển sang các nghề khác hoặc kết hợp nghề lái đò với các hoạt động du lịch sinh thái, văn hóa dân gian để tăng thu nhập và giữ gìn truyền thống.
Nghề lái đò là một phần quan trọng của di sản văn hóa và lịch sử của Việt Nam. Bảo tồn và phát triển nghề lái đò không chỉ là việc bảo vệ một nghề làm ăn mà còn là việc gìn giữ một nét đẹp trong tâm hồn và cuộc sống của người Việt.