Thương mại điện tử là một hình thức kinh doanh trực tuyến, sử dụng các công cụ và phương tiện điện tử để giao dịch hàng hóa và dịch vụ. Thương mại điện tử có nhiều lợi ích như tiết kiệm chi phí, thuận tiện, nhanh chóng, đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, thương mại điện tử cũng đặt ra nhiều thách thức và vấn đề pháp lý cho các bên tham gia, như bảo mật thông tin, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trách nhiệm của các bên cung cấp hàng hóa và dịch vụ, tranh chấp và giải quyết tranh chấp.
Pháp luật về thương mại điện tử là bộ quy tắc pháp lý nhằm quản lý, điều chỉnh và giải quyết các vấn đề liên quan đến hoạt động thương mại điện tử. Pháp luật về thương mại điện tử có vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và an toàn cho các bên tham gia, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và xã hội.
Pháp luật về thương mại điện tử ở Việt Nam hiện nay được quy định chủ yếu trong Luật Thương mại năm 2005, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Ngoài ra, Việt Nam cũng tham gia vào các hiệp định quốc tế liên quan đến thương mại điện tử, như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA), Hiệp định Thương mại tự do khu vực ASEAN (AFTA) và Hiệp định Thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc (ACFTA).
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích một số vấn đề pháp lý nổi bật trong hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam, cũng như đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về thương mại điện tử trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
1. Vấn đề pháp lý về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử
Bảo mật thông tin là một trong những yếu tố then chốt để duy trì sự tin cậy và uy tín của các bên tham gia vào hoạt động thương mại điện tử. Tuy nhiên, bảo mật thông tin trong thương mại điện tử cũng gặp nhiều rủi ro và nguy cơ do sự can thiệp của các bên thứ ba, như hacker, virus, spyware, malware… Các thông tin nhạy cảm có thể bị đánh cắp, lợi dụng hoặc tiết lộ cho người khác, gây thiệt hại cho các bên tham gia, như mất tiền, mất danh tiếng, mất khách hàng…
Pháp luật về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử ở Việt Nam được quy định tại Luật Giao dịch điện tử năm 2005 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo đó, các bên tham gia vào hoạt động thương mại điện tử có trách nhiệm bảo mật thông tin của mình và của người khác, không được sử dụng, cung cấp hoặc tiết lộ thông tin trái phép. Các bên cũng phải áp dụng các biện pháp kỹ thuật và quản lý để bảo đảm an toàn cho thông tin của mình và của người khác. Ngoài ra, các bên cũng có quyền yêu cầu người khác ngừng vi phạm hoặc bồi thường thiệt hại nếu thông tin của họ bị xâm phạm.
Tuy nhiên, pháp luật về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử ở Việt Nam còn nhiều hạn chế và thiếu sót. Một số vấn đề cần được cải thiện là:
– Thiếu những quy định cụ thể về các loại thông tin nhạy cảm trong thương mại điện tử, như thông tin cá nhân, thông tin tài chính, thông tin bí mật kinh doanh…
– Thiếu những quy định rõ ràng về trách nhiệm và quyền lợi của các bên khi có sự chuyển giao hoặc chia sẻ thông tin giữa các bên trong hoạt động thương mại điện tử.
– Thiếu những quy định về việc xác định và xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử, như xác định người chịu trách nhiệm, cơ quan có thẩm quyền, phương thức giải quyết tranh chấp…
– Thiếu những biện pháp phối hợp giữa các cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội trong việc giám sát, kiểm tra và xử lý các vi phạm pháp luật về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử.
– Thiếu những biện pháp nâng cao nhận thức và kỹ năng của người dùng về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử.
Do đó, chúng tôi kiến nghị:
– Bổ sung và hoàn thiện các quy định về các loại thông tin nhạy cảm trong thương mại điện tử, cũng như trách nhiệm và quyền lợi của các bên khi có sự chuyển giao hoặc chia sẻ thông tin giữa các bên.
– Xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và quản lý về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử, như mã hóa, chữ ký số, chứng chỉ số…
– Xây dựng và ban hành các quy trình và quy tắc xác định và xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về bảo mật thông tin trong thương mại điện tử, như thiết lập cơ sở dữ liệu vi phạm, thiết lập cơ chế thông báo vi phạm