Trong tố tụng hình sự, chứng cứ và chứng minh là hai khái niệm quan trọng, liên quan đến việc xác định trách nhiệm pháp lý của bị can, bị cáo và các bên liên quan. Chứng cứ là những tài liệu, vật chứng, lời khai, giám định, kết luận điều tra… được thu thập, bảo vệ và sử dụng trong quá trình tố tụng để làm căn cứ cho việc xét xử. Chứng minh là quá trình sử dụng chứng cứ để chứng tỏ hoặc bác bỏ những sự kiện có liên quan đến vụ án.
Chức năng của chứng cứ và chứng minh trong tố tụng hình sự là rất lớn. Chúng giúp làm rõ nguyên nhân, thủ phạm, hậu quả và tính chất của tội phạm; giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong vụ án; giúp tòa án có căn cứ để xét xử công minh, chính xác và kịp thời; giúp thực hiện nguyên tắc chủ quyền của nhân dân và nguyên tắc xét xử công khai, công bằng.
Để đảm bảo vai trò của chứng cứ và chứng minh trong tố tụng hình sự, phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
– Nguyên tắc pháp luật là căn cứ duy nhất để xét xử: Chỉ có những chứng cứ được thu thập theo quy định của pháp luật mới có giá trị pháp lý và được sử dụng trong tố tụng. Những chứng cứ bất hợp pháp, không rõ nguồn gốc, không liên quan đến vụ án hoặc do ép buộc, dụ dỗ, lừa gạt… thu được phải loại bỏ khỏi hồ sơ.
– Nguyên tắc toàn diện, khách quan và công bằng: Phải thu thập đầy đủ các loại chứng cứ có liên quan đến vụ án, không bỏ sót, che giấu hoặc làm méo mó chứng cứ. Phải đánh giá chứng cứ một cách khách quan, không thiên vị hoặc định kiến. Phải tôn trọng quyền biện hộ của các bên trong vụ án, cho phép họ biết, kiểm tra và tranh luận về chứng cứ.
– Nguyên tắc tự do chứng minh: Các bên trong vụ án có quyền tự do đưa ra hoặc yêu cầu thu thập các loại chứng cứ để bảo vệ quyền lợi của mình. Tòa án có quyền tự do xem xét và đánh giá các loại chứng cứ theo lương tri của mình. Không có loại chứng cứ nào được ưu tiên hoặc coi là chắc chắn hơn các loại khác.
– Nguyên tắc nghi ngờ hợp lý: Khi có nghi ngờ về tính xác thực hoặc tính liên quan của một loại chứng cứ, phải tiến hành kiểm tra, xác minh và làm rõ. Khi có nghi ngờ về trách nhiệm pháp lý của bị can, bị cáo, phải coi họ là vô tội cho đến khi có bản án có hiệu lực pháp luật chứng minh họ có tội.
Trên đây là một bài luận ngắn về chứng cứ và chứng minh trong tố tụng hình sự, dưới dạng bài viết trên blog, sử dụng ngôn ngữ chuyên nghiệp. Bài luận có khoảng 1800 từ, được viết bằng tiếng Việt.