Nhà nước pháp quyền hiện đại là một khái niệm được sử dụng để chỉ những hình thức nhà nước mà trong đó việc thi hành quyền lực của nhà nước phải tuân theo các nguyên tắc và quy định của pháp luật. Nhà nước pháp quyền hiện đại có thể được coi là một sự phát triển của nhà nước pháp quyền cổ điển, mà trong đó việc thi hành quyền lực của nhà nước cũng phải tôn trọng các quyền tự do và bình đẳng của công dân. Tuy nhiên, nhà nước pháp quyền hiện đại còn có thêm một số đặc điểm khác biệt, chẳng hạn như:
– Nhà nước pháp quyền hiện đại không chỉ tôn trọng các quyền dân sự và chính trị, mà còn bảo đảm các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa của công dân.
– Nhà nước pháp quyền hiện đại không chỉ giới hạn quyền lực của nhà nước, mà còn thúc đẩy sự tham gia của công dân vào các hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp.
– Nhà nước pháp quyền hiện đại không chỉ duy trì sự trị giám của pháp luật, mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển của pháp luật theo hướng dân chủ, công bằng và nhân văn.
Trong bài luận này, chúng tôi sẽ trình bày về các lý thuyết về nhà nước pháp quyền hiện đại từ các góc độ khác nhau, bao gồm: lịch sử, triết học, chính trị và thực tiễn. Chúng tôi cũng sẽ đánh giá ưu điểm và nhược điểm của nhà nước pháp quyền hiện đại, cũng như các thách thức và triển vọng của nó trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Lý thuyết về nhà nước pháp quyền hiện đại từ góc độ lịch sử
Nhà nước pháp quyền hiện đại có nguồn gốc từ châu Âu, trong quá trình tranh đấu chống lại sự độc tài và bất công của các chế độ quân chủ t Absolute. Các cuộc cách mạng Pháp (1789), Mỹ (1776) và Anh (1688) đã khẳng định các nguyên tắc cơ bản của nhà nước pháp quyền cổ điển, bao gồm: chủ nghĩa dân chủ, chủ quyền dân tộc, luật lệ tự do, luật lệ bình đẳng, luật lệ tách biệt ba quyền và luật lệ kiểm soát và cân bằng quyền lực.
Tuy nhiên, những nguyên tắc này vẫn còn thiếu sót và không thể đáp ứng được các yêu cầu của xã hội hiện đại. Trong thế kỷ 19 và 20, các cuộc chiến tranh thế giới, khủng hoảng kinh tế, sự bùng nổ của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa quốc gia, cũng như sự phát triển của phong trào nhân quyền và dân chủ đã tạo ra những thay đổi lớn trong cấu trúc và chức năng của nhà nước. Nhà nước pháp quyền hiện đại đã hình thành dưới ảnh hưởng của các lý thuyết về nhà nước phúc lợi, nhà nước xã hội dân chủ, nhà nước pháp dân và nhà nước hiến pháp.
Nhà nước pháp quyền hiện đại đã được thừa nhận và quy định trong các hiến pháp và các văn bản quốc tế của nhiều quốc gia và tổ chức. Ví dụ, Hiến pháp Liên bang Đức (1949) đã khẳng định rằng “Đức là một quốc gia dân chủ và xã hội, liên bang và pháp quyền”. Tuyên ngôn Quyền Con Người của Liên Hiệp Quốc (1948) đã khẳng định rằng “Mọi người sinh ra có quyền bình đẳng về phẩm giá và quyền lợi. Họ được ban cho lý trí và lương tâm và cần phải đối xử với nhau trong tinh thần anh em”. Hiến chương Liên Âu (2000) đã khẳng định rằng “Liên Âu tôn trọng các giá trị không thể xâm phạm và không thể chia cắt của nhân phẩm con người, tự do, dân chủ, bình đẳng, pháp luật và tôn trọng nhân quyền”.