Tài phán hành chính là một khái niệm pháp lý chỉ sự can thiệp của các cơ quan nhà nước vào các hoạt động của các đơn vị hành chính, nhằm đảm bảo tính hợp pháp, công bằng và hiệu quả của chúng. Tài phán hành chính có thể được hiểu theo hai nghĩa: rộng và hẹp.
Theo nghĩa rộng, tài phán hành chính bao gồm tất cả các hình thức giám sát, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến các đơn vị hành chính. Theo nghĩa này, tài phán hành chính có thể được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước ở cùng cấp hoặc cấp trên của đơn vị hành chính, hoặc bởi các cơ quan độc lập như Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ, Viện Kiểm sát Nhân dân, Tòa án Nhân dân.
Theo nghĩa hẹp, tài phán hành chính chỉ bao gồm các hoạt động của Tòa án Nhân dân trong việc xét xử các tranh chấp liên quan đến các quyết định, hành vi của các đơn vị hành chính. Theo nghĩa này, tài phán hành chính là một phần của tư pháp hành chính, là một ngành của tư pháp nhà nước. Tài phán hành chính có vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trước sự sai trái hoặc lạm dụng quyền lực của các đơn vị hành chính.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tập trung vào tài phán hành chính theo nghĩa hẹp, tức là hoạt động của Tòa án Nhân dân trong việc giải quyết các tranh chấp hành chính. Chúng tôi sẽ trình bày về khái niệm, nguyên tắc, thẩm quyền và quy trình tài phán hành chính theo luật hiện hành của Việt Nam.