Nhà nước và pháp luật là hai khái niệm quan trọng trong lịch sử tư tưởng chính trị và triết học pháp lý. Từ thời cổ đại đến hiện đại, các nhà tư tưởng đã đưa ra nhiều học thuyết khác nhau về bản chất, nguồn gốc, mục tiêu và vai trò của nhà nước và pháp luật trong xã hội. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày một số giá trị cơ bản của các học thuyết về nhà nước và pháp luật, cũng như những ảnh hưởng và ý nghĩa của chúng đối với thực tiễn xã hội.
Một trong những học thuyết về nhà nước và pháp luật được coi là cổ điển là học thuyết tự nhiên. Theo học thuyết này, nhà nước và pháp luật là sản phẩm của quy luật tự nhiên, không phụ thuộc vào ý chí của con người. Nhà nước và pháp luật có nhiệm vụ bảo vệ quyền tự do và bình đẳng của con người, cũng như duy trì trật tự xã hội. Những đại diện tiêu biểu của học thuyết này là các nhà triết học Hy Lạp cổ đại như Socrates, Plato, Aristotle; các nhà tư tưởng Trung cổ như Thomas Aquinas, Hugo Grotius; các nhà tư tưởng khai sáng như John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant. Giá trị cơ bản của học thuyết này là tôn trọng quyền con người, khẳng định tính khách quan và bất biến của pháp luật.
Một học thuyết về nhà nước và pháp luật khác là học thuyết lịch sử. Theo học thuyết này, nhà nước và pháp luật là kết quả của quá trình lịch sử phát triển của xã hội, phản ánh ý chí và lợi ích của các giai cấp và nhóm xã hội. Nhà nước và pháp luật có tính biến đổi theo thời đại, không có giá trị tuyệt đối hay vĩnh viễn. Những đại diện tiêu biểu của học thuyết này là các nhà tư tưởng Đức như Friedrich Carl von Savigny, Georg Wilhelm Friedrich Hegel; các nhà tư tưởng Mác-Lênin như Karl Marx, Vladimir Lenin; các nhà tư tưởng hiện đại như John Dewey, Hans Kelsen. Giá trị cơ bản của học thuyết này là coi trọng vai trò của lịch sử, khẳng định tính đa dạng và tương đối của pháp luật.
Một học thuyết về nhà nước và pháp luật nữa là học thuyết xã hội. Theo học thuyết này, nhà nước và pháp luật là công cụ để điều tiết các mối quan hệ xã hội, phục vụ cho sự tiến bộ và công bằng của xã hội. Nhà nước và pháp luật có nhiệm vụ thúc đẩy sự hợp tác và hòa giải giữa các thành phần xã hội, cũng như bảo vệ các giá trị chung của xã hội. Những đại diện tiêu biểu của học thuyết này là các nhà tư tưởng Pháp như Montesquieu, Charles-Louis de Secondat; các nhà tư tưởng Anh như Jeremy Bentham, John Stuart Mill; các nhà tư tưởng Mỹ như Roscoe Pound, Lon Fuller. Giá trị cơ bản của học thuyết này là nhấn mạnh vai trò của xã hội, khẳng định tính chức năng và hiệu quả của pháp luật.
Trên đây là một số giá trị cơ bản của các học thuyết về nhà nước và pháp luật. Các học thuyết này không chỉ là những lý thuyết trừu tượng, mà còn là những nguồn cảm hứng và định hướng cho việc xây dựng và phát triển nhà nước và pháp luật trong thực tiễn xã hội. Chúng ta cần nghiên cứu và hiểu biết các học thuyết này để có thể đánh giá và đóng góp cho sự hoàn thiện của nhà nước và pháp luật ở Việt Nam hiện nay.